Σπανδάγος και πάσης (αρχαίας) Ελλάδος

Αγαπητό Ημερολόγιο,

σήμερα δε θα σου μιλήσω ακριβώς για τον Ευάγγελο Σπανδάγο, έναν άνθρωπο που 'χει προσφέρει όσο λίγοι στη μαθηματική επιστήμη και στο ήθος, γιατί και να 'θελα δεν είμαι άξιος να κρίνω μήτε το μικρό του δαχτυλάκι. Θα σου μιλήσω, ωστόσο, γι' αυτό το καταρημαγμένο άρθρο του για τις γυναίκες μαθηματικούς της αρχαιότητας, το οποίο όχι μόνο δεν τιμάται αναλόγως από όλους όσοι τ' αντιγράφουνε για να γεμίσουνε τις στήλες τους, αναφέροντας τουλάχιστον το γνήσιο συντάκτη του, παρά ενίοτε το κατασφαγιάζουν και τ' αλλοιώνουν ο καθένας κατά το δοκούν, δίχως καμία αιδημοσύνη.

Η πρώτη αναφορά που έπεσε στην αντίληψή μου, δίχως ακόμη να γνωρίζω την προέλευσή της, ήταν πριν ούτε ένα χρόνο στο αγαπημένο μας lisari (σε πολύ παλαιότερη ανάρτηση του '10) απ' όπου είχα φυλάξει το σύνδεσμο για έναν πλέον εύθετο χρόνο. Με αφορμή τη μικρή ετούτη διασταύρωση, επέστρεψα για να διαπιστώσω πως η ανάρτηση εκείνη όχι μόνο αποτελεί, πράγματι, πετσόκομμα μεγαλύτερου άρθρου του Σπανδάγου, μα συνάμα δεν αναφέρει το παραμικρό για τον τελευταίο. Είμαι απολύτως βέβαιος, βέβαια, πως στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε παράλειψη από καθαρή άγνοια, καθόσον ο Μάκης Χατζόπουλος είναι ένας γνήσιος θεράπων των μαθηματικών, με αμέριστο σεβασμό προς τους συναδέλφους του, ώστε δε νοείται η παραμικρή πρόθεση.

Ο διάολος το ποδάρι του τώρα Ημερολόγιο, σκαλίζοντας κάτι ράφια, βρέθηκε στα χέρια μου ένα παλιό τεύχος απ' τα Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας (14 Φεβρουαρίου του 2002), το οποίο κι έπιασα να φυλλομετρώ. Κι όπως ακριβώς φαντάζεσαι, δεν περνούν 30 σελίδες όταν τσουπ! διαβάζω «Γυναίκες μαθηματικοί της αρχαίας Ελλάδας» του Ευάγγελου Σπανδάγου, μαθηματικού-συγγραφέα-εκδότη. Σου τ' ομολογώ, θα καθόμουν να το πληκτρολογήσω λέξη προς λέξη και να σου το μεταφέρω με απροσμέτρητη χαρά, αν δε μ' έσωζε απ' τον κόπο ετούτος εδώ ο άγνωστος φίλος, ο οποίος πρόλαβε να κάνει τη δουλειά νωρίτερα. Μην αγχώνεσαι - αν πρόλαβες στο μεταξύ να ρίξεις μια ματιά - για 'κείνες τις κυκλώπειες γραμματοσειρές, οι οποίες είναι έτοιμες να εκραγούν μέσα στα κλειστοφοβικά πλαίσια του ιστολογίου. Αργότερα, σα θα 'μαι έτοιμος, έχω σκοπό να μεταφέρω το κείμενο κι εδώ, με κάποιες σημειωμένες προσθήκες.

Μ' αυτά και μ' αυτά κατά νου, λέω στον εαυτό μου «Για κάνε μια έτσι, ρε αδερφέ, και ρίξε μια ματιά στο Πανοπτικόν (Google) να δούμε τι κυκλοφορεί γύρω απ' το θέμα». Και ως δια μαγείας γίνεται ο χαμός του χαμού από τις αλυσιδωτές ξαναρτήσεις ('νταξ' βάζω και λίγη σάλτσα). Πρώτο hit-άκι χτυπάμε tvxs του '15, το οποίο με τη σειρά του μας παραπέμπει σ' ένα προπολεμικό άρθρο του '07 από τα ΝΕΑ, το οποίο κι έχει σημαδέψει το ελληνικό διαδίκτυο με την επική εισαγωγή του «Άρωμα γυναίκας και μπλα μπλα». Εύκολα διαπιστώνει κανείς πως ή το αρχικό άρθρο στα ΝΕΑ ήταν παντελώς κακογραμμένο (ως κι αυτός ο καημένος Σπανδάγος ξαναβαφτίζεται Σπαγδάνος κι επιπλέον ο αναγνώστης δυσκολεύεται να καταλάβει πότε μιλάει η αρθρογράφος και πότε μεταφέρει λόγια αλλονών) ή ο δαίμων του διαδικτύου έχει κάνει τη ζημιά του, 13 χρόνια μετά αφήνοντας ένα μισοκατεστραμμένο κείμενο, το οποίο φαίνεται να τερματίζει με τον πιο άγαρμπο κι απότομο τρόπο.

Για καλή μας τύχη, ωστόσο, το άρθρο στο tvxs είναι άρτιο και ολοκληρωμένο κι επιπλέον φανερώνει μερικές προσθήκες κι αναθεωρήσεις στον παλαιότερο Σπανδάγο των «Ιστορικών», τις οποίες θα επικολλήσω με διαφορετικό χρώμα αργότερα, μάλλον σε ξεχωριστή ανάρτηση. Τώρα, το tvxs πολύ τίμια μας φανερώνει ως πηγή του το ιστολόγιο «Έρευνα-Ενημέρωση», το οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ και το οποίο, με τη σειρά του, μας φανερώνει για δική του πηγή ετούτον εδώ τον αδιέξοδο ιστότοπο, από 'κείνους δηλαδή τους χιλιάδες που φτιάχνονται κάποτε με φιλοδοξίες κι απομένουν κατόπιν φαντάσματα και σκελετοί του εαυτού τους. Κάποτε πέφτουμε και σε τούτη την εργασία ενός συναδέλφου, ο οποίος έχει κατακλέψει τον Σπανδάγο, αλλά έχει δύο ελαφρυντικά: πρώτον αναφέρει παρόλα αυτά την πηγή του, η οποία δεν είναι άλλη απ' το νεκροζώντανο ιστότοπο που αναφέραμε τρεις αράδες νωρίτερα και, δεύτερον, ο φάκελος μέσα στον οποίο φωλιάζει η εργασία του μάλλον έχει ξεφύγει από σπόντα, καθώς στην αρχική σελίδα του δεν υπάρχει καμία παραπομπή σ' αυτήν. Το άρθρο στα ΝΕΑ έχει κάνει μεγάλη ζημιά, καθώς καναδυό ακόμη ιστότοποι αναπαράγουν αυτή την αηδία, αντίς το αξιοπρεπές αδελφάκι του στο tvxs.

Η μεγάλη πλάκα, παρόλα αυτά, κρύβεται στις λεπτομέρειες, αλλά πρέπει να 'χει κανείς ιώβειο υπομονή ώστε να κάτσει να συγκρίνει λέξη προς λέξη όλες τις μεταγραφές του αρχικού κειμένου. Έτσι μάλλον από τύχη κι όχι παρατηρητικότητα, έπεσε το μάτι μου στην δεινοπαθημένη τούτη «αχλύ της ιστορίας» (βλ. Αίθρα), η οποία γίνεται «άχλη» απ' το συνάδελφο Κασλή κι αργότερα «αχλή» - μαντέψτε από ποιαν; - απ' αυτήν την ίδια την κόρη του καλού Σπανδάγου, τη Ρούλα Σπανδάγου, στο τεύχος 105 του Ευκλείδη Α΄ της Ε.Μ.Ε. Και καλά η τελευταία έχει κάθε δικαίωμα να γράφει ό,τι θέλει, μπαμπάς της είναι, αλλά ρε παιδιά... μια αντιγραφή είχατε να κάνετε!

Τέλος πάντων Ημερολόγιο, απλά αστειεύομαι άτσαλα. Αυτά για σήμερα. Αύριο θα μεταφέρω σε καινούργια ανάρτηση το αρχικό κείμενο του συγγραφέα, με τις αντίστοιχες κατοπινές προσθήκες σε διαφορετικό χρώμα, ώστε να έχω (εγώ κι όποιος άλλος το επιθυμεί) την πληρέστερη δυνατή παραπομπή. Θα μου πεις, τώρα «γιατί δεν πας ρε χαραμοφή ν' αγοράσεις το βιβλίο του ανθρώπου;». Έλα μου ντε! Θα το κάνω κάποτε. Προς το παρόν, μάλλον δεν ξέρω τι κωδικό να στείλω στο 13033!