είναι πολύ δύσκολο, για μας που ζούμε όχι μόνο σ' αυτή τη μεριά του Ατλαντικού αλλά και σ' αυτή τη μεριά της Μεσογείου, ν' αντιληφθούμε στις σωστές διαστάσεις την πλημμυρίδα οργής μέσα στην οποία βρίσκονται καταποντισμένες, τις ημέρες ετούτες, οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στην τρέχουσα ειδησεογραφία ή τον πολιτικό λόγο δεν υπάρχει ουτ' ένα σημείο ήσσον και κάθε νύξη, κατάθεση ή βλέμμα λειτουργεί σαν άλλο στόμιο του Άδη, να πιάσει κανείς την κάθοδο στην άβυσσο. Από τέτοια ανοιχτά χάσματα, φυσικά, δεν υπάρχει επιστροφή ή, αν το θες, εκείνο που επιστρέφει είναι ανεξίτηλα σημαδεμένο από τις μαρτυρίες, σε σχέση μ' εκείνο που ξεκίνησε. Τι τα θες, Ημερολόγιο, η κατάργηση της δουλείας ήταν μόνο το πρώτο σκαλοπάτι από μια κλίμακα που μοιάζει περισσότερο εκθετική παρά γραμμική: η υψομετρική διαφορά από το πρώτο σκαλί στο δεύτερο - μ' άλλα λόγια η μετάβαση απ' την καταναγκαστική χειραφέτηση των μαύρων ως την απόδοση επιπλέον σ' αυτούς της ανθρώπινης ιδιότητας - είναι αναπάντεχα δυσανάλογη για το αμερικανικό ταπεραμέντο. Η χώρα διαρκώς σκοντάφτει και σακατεύει τα ποδάρια της.
Εγώ, Ημερολόγιο, θα σταθώ τώρα σ' ένα σύμπαν παράλληλο. Μιλώ για τούτο εδώ το άρθρο που μόλις διάβασα στο Nature και το οποίο είναι ενδιαφέρον από πολλές απόψεις, όχι απαραίτητα όλες τους κολακευτικές. Προσωπικά, επιθυμώ να σταθώ μόνο σ' ένα σημείο του. Για τ' άλλα ζητούμενα και δρώμενα, τα σοβαρότερα, δεν έχω τη δικαιοδοσία ή την ικανότητα να ψελλίσω το παραμικρό, ως πολιτικά και κοινωνικά καλοζωϊσμένο βόδι μιας μικροαστικής Αθήνας. Καλύτερα να το βουλώσω, γλιτώνοντας έτσι κι από καμιά χοντράδα. Όχι, δηλαδή, πως έχω και τίποτα να πω. Μόνο να νιώθω μπορώ. Τέλος πάντων, πάμε τώρα στα δικά μας. Το περιοδικό Nature, όπως και κάθε περιοδικό επιστήμης που (δε) σέβεται τον εαυτό του, όσο θυμάμαι απέφευγε να επεκταθεί σε ζητήματα που άπτονταν της πολιτικής, εκτός κι αν ο Τραμπ πάγωνε τίποτα ομοσπονδιακά κονδύλια, όπως πέρσι που 'χαν πλαντάξει τα εργαστήρια. Με αφορμή, ωστόσο, ένα πρόσφατο ζήτημα παρενόχλησης στο υψηλού κύρους Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ το οποίο έδωσε έναυσμα και αφορμή να βγουν στο φως της δημοσιότητας μια σειρά καταγγελιών από το χώρο της επιστήμης, το Nature αποφάσισε πως δεν συνέφερε πια να εθελοτυφλεί και να κωφεύει. Ολοένα και περισσότερες (γυναικείες) φωνές απαίτησαν το λόγο και το βήμα, διεκδικώντας τ' αυτονόητα: ίση μεταχείρηση κι αξιοπρέπεια. Από τότε, το περιοδικό πήρε το μάθημά του. Με τη σημερινή νεότερη (ρατσιστική) αφορμή τ' αντανακλαστικά του Nature ήταν απείρως αμεσότερα. Το ημερήσιο κολάζ ειδήσεων βρίθει κοινωνικών αναφορών και ερεισμάτων. Μάλιστα, η δε κοινωνική πίεση στις Η.Π.Α. θα πρέπει να είναι τόσο μεγάλη, ώστε ακόμη κι οι αιώνιοι ομφαλοσκόποι ένιωσαν την ανάγκη να βγουν απ' τις σπηλιές τους, να μιλήσουν για τον κόσμο της καταστολής και για τη σχέση της επιστήμης τους μ' αυτόν. Μιλώ φυσικά για τη μαθηματική κοινότητα - ή έστω ένα μέρος της - και την προτροπή τους για μποϊκοτάζ του αστυνομικού προϊόντος.
Στο μεταξύ, όλη αυτή η φλυαρία μου δεν έχει καμία σχέση με το επίδοξο σχόλιο. Μέσα σ' όλα λοιπόν, στον αρχικό και βασικό μου σύνδεσμο όπου θίγεται ο ρόλος της στατιστικής ανάλυσης, συναντούμε και το παρακάτω διάγραμμα, το οποίο σχολιάζεται αμέσως μετά στο κείμενο.
Πρόκειται, δηλαδή, για μια πρώτη προσέγγιση που αφορά στη διαφοροποίηση των αντιδράσεων αναλόγως των χρωματικών συνδυασμών αστυνομικού οργάνου-γειτονιάς. Οι επιστήμονες, ισχυρίζεται το άρθρο, προσπάθησαν ν' αναγνωρίσουν (στην ιδιοσυγκρασία των αστυνομικών) κάποιους προβλεπτικούς παράγοντες, όπως η φυλετική προκατάληψη, το οξύθυμο του χαρακτήρα, ανασφάλειες ως προς την αντρίλα του καθενός κι άλλα ατομικά χαρακτηριστικά. Μα σκέφτομαι πως σ' όλα τούτα διόλου δε θίγεται ακόμη μια σημαντική παράμετρος, την οποία φαντάζομαι δεν είμαι ο πρώτος που τη σκέφτηκε. Παραγνωρίζεται, λοιπόν, η υπόθεση όχι τόσο να συμπεριφέρονται διαφορετικά οι διαφορετικού χρώματος αστυνομικοί, όσο ν' αντιμετωπίζονται με διαφορετική διάθεση από καθαυτές τις μαύρες γειτονιές. Έτσι ώστε οι λευκοί αστυνομικοί να ωθούνται συχνότερα σε θέση αντικειμενικής απειλής, εξαιτίας ακριβώς της λευκότητάς τους. Πρόκειται, βέβαια, για ένα κυκλικό όσο κι επικίνδυνο επιχείρημα, με το οποίο ωστόσο η στατιστική επιστήμη οφείλει να ασχοληθεί δίχως, φυσικά, να το προεκτείνει πολιτικά. Δίχως, δηλαδή, να προχωρά σε αξιακές συγκρίσεις, απεκδυόμενη τη δικαστική τήβεννο, πρέπει ωστόσο να θέτει ειλικρινή ερωτήματα, πολιορκώντας διαρκώς μια κάποια αντικειμενικότητα. Η επιστήμη έχει βεβαίως άρρηκτη σχέση με την πολιτική, όχι απαραίτητα ως προς το ποια ερωτήματα θέτει, αλλά κυρίως ως προς το ποια ερωτήματα χρηματοδοτούνται ή ποιες απαντήσεις βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Ενίοτε, πάντως, τα ερωτήματα αναβλύζουν πηγαία, ένα μετά το άλλο, ειδικά σε κλάδους όπως η στατιστική ανάλυση, της οποίας η ερμηνευτική δανείζεται συχνά κάτι απ' την αστρολογία. Κι αν οι απαντήσεις δε γέρνουν πάντοτε απ' τη μεριά του θύματος, αυτό δεν κάνει το τελευταίο λιγότερο θύμα, ούτε και τον ένοχο λιγότερο ένοχο. Βοηθούν ωστόσο ν' αφουγκραστούμε τις σκληρές ιστορίες που μας ψιθυρίζουν οι αριθμοί. Μεγάλη κουβέντα, ωστόσο, και δεν είναι του παρόντος.
Οι φαύλοι κύκλοι των ανθρώπινων είναι, Ημερολόγιο, πεπλεγμένοι όμοια με συναρτήσεις. Δεν είναι πάντα (ή συνήθως) δυνατόν να λύσουμε την κοινωνική εξίσωση, όμορφα και παστρικά κατά τα γούστα μας, ως προς την τάδε μεταβλητή ή τη δείνα. Κι ακόμη περισσότερο, ανάμεσα στους ανθρώπους, αδυνατούμε συχνά να ξεχωρίσουμε τις ανεξάρτητες μεταβλητές απ' τις εξαρτημένες ή άλλες που διάγουν σε κατάσταση ντεμί. Το καθημερινό τούτο χάος δε χρειάζεται να πάει κανείς πολύ μακριά για να το συναντήσει. Δε χρειάζεται να τρέχει σε βαμβακοφυτείες, δουλέμπορους και Κου Κλουξ Κλαν. Αρκεί να θυμηθεί τον πρώτο, αξιοπρεπούς διάρκειας, καυγά της τετριμμμένης αισθηματικής περιπέτειας, ώστε να καταλάβει πόσο εύκολα μπορεί να χάσει ο άνθρωπος το νήμα ή το μπούσουλα. Ατελείωτες ώρες μετά το ξέσπασμα των πρώτων εχθροπραξιών και τον ακόλουθο καταιγισμό ανηλεούς επιχειρηματολογίας, δεν έχει απομείνει στην ατμόσφαιρα το παραμικρό ίχνος συνοχής και νοήματος, παρά μόνον αβάσταχτη κούραση και μπόλικη ματαιότητα. Το πρόβλημα παρόλα αυτά - το αισθηματικό, το κοινωνικό κι οποιοδήποτε άλλο - έχει εύλογες απαιτήσεις αποσαφήνισης και κάθε δικαίωμα σε λύση. Συμβαίνει μάλιστα, για τούτο το σκοπό, κάπου-κάπου να χρειαζόμαστε καινούργια θεωρήματα κι άλλοτε πάλι να θυμόμαστε παλιότερα που έχουν περιπέσει σ' αχρηστία. Όπως να πούμε την αγάπη. Βέβαια, η αγάπη δεν είναι θεώρημα, καλέ μου φίλε, είναι απόδειξη. Θεώρημα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Άλλη μεγάλη κουβέντα, ωστόσο.
Προς το παρόν σε χαιρετώ! Καλή συνέχεια να 'χεις, να 'χουμε!
No comments :
Post a Comment